Παιδί & Ψυχική Υγεία

15 Οκτωβρίου 2019

Όλοι μας ονειρευόμαστε και πασχίζουμε, στο μέτρο του δυνατού, για έναν κόσμο καλύτερο, εκεί που τα παιδιά μας θα μεγαλώσουν με ασφάλεια και υγεία, ώστε να καταφέρουν να ξεδιπλώσουν όλο το δυναμικό τους, τα ταλέντα και τις δεξιότητές τους, διεκδικώντας το μερίδιό τους στην ευτυχία, την ευημερία και φυσικά, στην ψυχική υγεία.

Από τα πλέον βασικά δικαιώματα των παιδιών είναι αυτά της Υγείας και της Ψυχικής Υγείας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναφέρει πως «Υγεία θεωρείται μια κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας κι όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας». Στη συνέχεια, ο ΠΟΥ προσθέτει πως η Ψυχική Υγεία αποτελεί «μια κατάσταση ευεξίας κατά την οποία το άτομο αντιλαμβάνεται τις δυνατότητες του, αντιμετωπίζει το φυσιολογικό στρες της ζωής, εργάζεται παραγωγικά και εποικοδομητικά καθώς και συνεισφέρει στην κοινότητα του». Πραγματικά, κάπως έτσι δεν θα επιθυμούσαμε να είναι οι συνθήκες ζωής που θα συναντήσουν τα παιδιά μας μεγαλώνοντας;

Μελετώντας τα βασικά χαρακτηριστικά της Ψυχικής Υγείας βλέπουμε πως αυτά αντανακλούν την ικανότητα μας:

• να χαιρόμαστε τη ζωή και να χρησιμοποιούμε τις δυνάμεις μας για να πετυχαίνουμε στόχους,
• να δημιουργούμε και να διατηρούμε υγιείς σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους,
• να συνεισφέρουμε στην κοινότητα και
• να αντιμετωπίζουμε τις αναπόφευκτες προκλήσεις της ζωής, βγαίνοντας πιθανότατα πιο δυνατοί από αυτές

«Όμορφος κόσμος, ηθικός, αγγελικά πλασμένος…»
Δανειζόμενοι τους στίχους του Δ. Σολωμού, θέτουμε το εύλογο ερώτημα «είναι όμως ο κόσμος μας αγγελικά πλασμένος»; Οι ελπίδες μας και τα όνειρα που κάνουμε για τη ζωή και ιδιαίτερα για τα παιδιά μας, προσκρούουν συχνά σε δύσκολες συνθήκες. Σε αντιξοότητες που με κόπο πολύ προσπερνάμε. Ούτε στα παραμύθια που διηγούμαστε στα παιδιά μας δεν υπάρχει πάντα το «και ζήσανε αυτοί καλά…». Κατά καιρούς, διάφοροι κίνδυνοι καραδοκούν στην στροφή του δρόμου.

Ορισμένοι παράγοντες κινδύνου ή καταστάσεις που κάνουν πιο πιθανό ένα παιδί να αναπτύξει κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας, μπορεί:

• να είναι βιολογικοί ή ψυχολογικοί
• να βρίσκονται στην οικογένεια του, στο κοινωνικό του δίκτυο ή στην κοινότητα και τους θεσμούς που το περιβάλλουν
• να συμβαίνουν σε πολλές και διάφορες εκφάνσεις της ζωής, όπως:
  • στην προγεννητική ζωή (πχ. υγεία της μητέρας κατά την εγκυμοσύνη)
  • στις οικογενειακές σχέσεις
  • στο σχολείο,
  • στις διαπροσωπικές σχέσεις
  • στις κοινωνικές και τις πολιτισμικές δραστηριότητες
  • ως επιδράσεις των ΜΜΕ, της σωματικής υγείας του ατόμου, της περιβαλλοντικής, κοινωνικής και οικονομικής «υγείας» της κοινότητας

Το ότι υπάρχουν κάποιοι παράγοντες κινδύνου δεν σημαίνει ότι ένα παιδί θα εμφανίσει απαραίτητα δυσκολίες ψυχικής υγείας. Όμως, όταν υπάρχουν ταυτόχρονα πολλοί τέτοιοι παράγοντες, η πιθανότητα αυτή αυξάνεται σημαντικά. Για να αποφύγουμε, συνεπώς, δυσάρεστες περιπέτειες, στηρίζουμε ουσιαστικά και ολιστικά τα παιδιά μας ώστε:

• να έχουν μια θετική αίσθηση της ταυτότητας τους
• να διαχειρίζονται με επιτυχία τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους
• να χτίζουν λειτουργικές και δοτικές κοινωνικές σχέσεις
• να βελτιώνουν σταθερά την ικανότητά τους να μαθαίνουν

Αγαπάμε, υποστηρίζουμε και εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας προκειμένου να αναπτύξουν πλήρως το δυναμικό τους. Ενδυναμώνουμε την ανθεκτικότητά τους, φροντίζουμε τον συναισθηματικό τους κόσμο και δημιουργούμε κατάλληλα περιβάλλοντα μέσα στα οποία τα παιδιά ζουν, δρουν και έχουν τη δυνατότητα να καλλιεργήσουν όλα τα ταλέντα, τις δεξιότητες και τις δημιουργικές επιθυμίες τους. Οι στοργικοί ενήλικες/γονείς, τα καλά σχολεία, οι λειτουργικές γειτονιές, οι καλοί φίλοι είναι ορισμένοι σημαντικοί προστατευτικοί παράγοντες για την ψυχική υγεία των παιδιών.

Συμπερασματικά, η ενδυνάμωση της ψυχικής υγείας ενός ανθρώπου, μικρού ή μεγάλου, επιτυγχάνεται μέσα από μια προσπάθεια συνεχούς βελτίωσης του δυναμικού του, καθώς και των κοινοτήτων μέσα στις οποίες ζει και κινείται. Έτσι, καταφέρνει κανείς να πάρει στα χέρια του τον έλεγχο της ζωής του, να εξελίσσεται και να ζει αρμονικά με άλλους, με σεβασμό στην ισοτιμία, την κοινωνική δικαιοσύνη και την προσωπική του αξιοπρέπεια.

Παναγιώτης Σοφίος

Ψυχολόγος