EPSUM: To πρόγραμμα ενδυνάμωσης των παιδιών προσφύγων

23 Δεκεμβρίου 2022

Η αναγκαστική μετανάστευση μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στην ψυχική υγεία των παιδιών και να δημιουργήσει υψηλά επίπεδα ψυχικής διαταραχής, σύμφωνα με παγκόσμιες μελέτες. Μόνο το έτος 2021, 183.600 παιδιά και έφηβοι υπέβαλαν αίτηση ασύλου εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκ των οποίων το 13% ήταν ασυνόδευτα παιδιά.

Τα παιδιά πρόσφυγες, οι ασυνόδευτοι ανήλικοι και οι νέοι ενήλικες παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευαλωτότητα στο να βιώσουν αντιξοότητες κατά τη διάρκεια του μεταναστευτικού τους ταξιδιού, γεγονότα τα οποία με τη σειρά τους  έχουν άμεσο αντίκτυπο και μπορούν να επηρεάσουν καθοριστικά την ψυχική υγεία. Για την επαρκή υποστήριξη των αναγκών τους, οι διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές συνιστούν την δημιουργία και την παροχή στοχευμένων και εξιδεικευμένων υπηρεσιών ενδυνάμωσης της ψυχικής υγείας και της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης (MHPSS).

Μέσω του χρηματοδοτούμενου από την ΕΕ έργου «EPSUM Enhancing Psychosocial Wellbeing of Unaccompanied Minors’,», επιλεγμένοι επαγγελματίες και εθελοντές στην Ιταλία, την Ελλάδα και τη Σουηδία εκπαιδεύτηκαν και υποστηρίχθηκαν κατάλληλα, προκειμένου να ενσωματώσουν στις υπάρχουσες υποστηρικτικές υπηρεσίες που προσφέρουν απευθυνόμενοι σε παιδιά προσφυγικού προφίλ, την ψυχοκοινωνική παρέμβαση TeamUp, που αναπτύχθηκε από τους οργανισμούς War Child Holland, Save the Children και UNICEF Ολλανδίας, με στόχο τη βελτίωση της σωματικής,  γνωστικής, κοινωνικής και συναισθηματική ανάπτυξής τους.

Οι εταίροι του προγράμματος EPSUM ανέφεραν ότι οι κύριοι παράγοντες άγχους που επηρεάζουν την ψυχική υγεία και την ψυχοκοινωνική ευημερία των παιδιών στη μετανάστευση περιλαμβάνουν τις εξαιρετικά δυσμενείς εμπειρίες στη χώρα καταγωγής τους και στο ταξίδι τους προς την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων τραυματικών εμπειριών όπως βασανιστήρια, αναγκαστική κράτηση, μαρτυρίες βίαιων γεγονότων και θανάτων.

Στο πλαίσιο του έργου, δέκα πιστοποιημένοι εκπαιδευτές ολοκλήρωσαν τη διαδικασία της εκπαίδευσης της μεθοδολογίας TeamUp, ενώ συνολικά 126 επαγγελματίες με διαφορετικά υπόβαθρα (επαγγελματίες ψυχικής υγείας, κοινωνικοί λειτουργοί, φροντιστές, εκπαιδευτικοί και πολιτιστικοί διαμεσολαβητές), εκπαιδεύτηκαν και εφαρμόζουν την μεθοδολογία στα τοπικά τους πλαίσια. Το εύρος εφαρμογής του προγράμματος σε Ιταλία, Ελλάδα και Σουηδία περιελάμβανε την υλοποίηση της μεθοδολογίας σε 20 διαφορετικές τοποθεσίες, όπου περισσότερα από 700 ασυνόδευτα παιδιά, νέοι ενήλικες και παιδιά πρόσφυγες συμπεριλαμβανομένων όσων επηρεάστηκαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, συμμετείχαν συνολικά σε σχεδόν 200 συνεδρίες TeamUp.

Οι επαγγελματίες που εφάρμοσαν την μεθοδολογία, καθοδήγησαν τα παιδιά μέσα από μια σειρά εξειδικευμένων τεχνικών που βασίστηκαν σε παιχνίδια, αθλητικές δραστηριότητες, χορό, ασκήσεις ευαισθητοποίησης του σώματος και δημιουργικής κίνησης, προκειμένου να εντοπίσουν έγκαιρα και να παραπέμψουν σε κατάλληλες δομές, περιπτώσεις που ενδεχομένως αντιμετωπίζουν ψυχική δυσφορία και χρήζουν εξειδικευμένης και στοχευμένης ψυχικής υποστήριξης.

Εφαρμογή στην Ελλάδα

Κατά τη διάρκεια των εννέα μηνών υλοποίησης του προγράμματος στην Ελλάδα, οι τρεις εκπαιδευτές των Παιδικών Χωριών SOS, μαζί με 45 ειδικευμένους τοπικούς συντονιστές, οργάνωσαν και ολοκλήρωσαν δέκα κύκλους εκπαιδεύσεων και 66 ώρες καθοδήγησης, σε 154 παιδιά και νέους ηλικίας 6 έως 18 ετών, με διαφορετικό προσφυγικό υπόβαθρο.

Οι εκπαιδεύσεις είχαν εθνική εμβέλεια και εφαρμόστηκαν σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Ιωάννινα πραγματοποιώντας παρεμβάσεις σε διαφορετικές δομές υποστήριξης συμπεριλαμβανομένων Ξενώνων ασυνόδευτων ανηλίκων, προγράμματα ημι-αυτόνομης διαβίωσης (SIL), δομές μακροχρόνιας φιλοξενίας, καθώς και μέσω Κέντρων Εκπαιδευτικής και Παιδαγωγικής Υποστήριξης, τα οποία λειτουργούν και παρακολουθούνται από τοπικούς φορείς και εταίρους υλοποίησης.

Απολογισμός: Τι λειτούργησε αποτελεσματικά

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, το TeamUp αποδείχθηκε μια επιτυχημένη μεθοδολογία, έχοντας θετική επίδραση στους επωφελούμενους ασχέτως ηλικίας και δομών εφαρμογής. Ο προληπτικός χαρακτήρας και ο τρόπος υλοποίησής του, επέτρεψαν και διευκόλυναν  την ενεργό συμμετοχή και την συναισθηματική ενδυνάμωση παιδιών με διαφορετικό υπόβαθρο και χώρα καταγωγής, ενώ το κομμάτι της ψυχικής υγείας υποστηρίχθηκε και ενισχύθηκε.

Σημαντικά ευρήματα:

Η μεθοδολογία TeamUp προσαρμόστηκε κατάλληλα στις ανάγκες έκαστης χώρας εφαρμογής καθώς και στο προφίλ των επωφελούμενων που συμμετείχαν, υπογραμμίζοντας κοινά ευρήματα μεταξύ των χωρών υλοποίησης. Προκειμένου να συλλεχθούν το δυνατότερο περισσότερα αποτελέσματα, η στατιστική ανάλυση βασίστηκε τόσο σε ποιοτικά όσο και σε ποσοτικά δεδομένα, χρησιμοποιώντας μια σειρά από επιστημονικά ερωτηματολόγια, συζητήσεις ομάδων εστίασης και στρογγυλές τράπεζες.

Τα βασικά ευρήματα επισήμαναν πως η μεθοδολογία είχε τα κάτωθι θετικά αποτελέσματα:

• Συμβολή στη μείωση της συνολικής αίσθησης άγχους στα παιδιά και στους νέους που συμμετείχαν στις συνεδρίες και στη βελτίωση του αισθήματος ψυχικής και σωματικής ευεξίας τους.
• Βοήθεια στον εντοπισμό παιδιών και νέων που χρειάζονταν περαιτέρω εξειδικευμένη υποστήριξη, συμπεριλαμβανόμενων μετατραυματικών διαταραχών (PTSD) ή είχαν βιώσει ακραίες αντιξοότητες και τραυματικές εμπειρίες κατά το μεταναστευτικό τους ταξίδι
• Συμβολή στην ενδραίωση ενός «ασφαλούς χώρου», όπου τα περισσότερα παιδιά ένιωθαν ασφαλή και προστατευμένα
• Καλύτερη σύνδεση και αλληλεπίδραση με τους συνομηλίκους τους, χτίζοντας νέες σχέσεις και φιλίες
• Τα παιχνίδια διευκόλυναν τα παιδιά να συνδεθούν με άλλα παιδιά και ενήλικες, από διαφορετικά υπόβαθρα και πολιτισμούς
• Αυξήθηκε η αίσθηση του «ανήκειν» στα παιδιά, και ειδικά στους ασυνόδευτους νέους.
• Ενίσχυσε τα αισθήματα σταθερότητας και ασφάλειας και ενθάρρυνε την ενεργό συμμετοχή.

Μελλοντικά βήματα

Με βάση τις γνώσεις και τα στοιχεία που βασίζονται στα αποτελέσματα, τα Παιδικά Χωριά SOS ενσωματώνουν ήδη τη μεθοδολογία TeamUp ως εργαλείο ανακούφισης από το άγχος στα εθνικά τους προγράμματα. Επιπλέον, στο άμεσο μέλλον θα σχεδιαστούν νέες παρεμβάσεις για την υποστήριξη περισσότερων παιδιών και νέων στο τοπικό πλαίσιο για την μεγαλύτερη δυνατή ανακούφιση παιδιών και νέων.

Κατεβάστε το αρχείο στα αγγλικά εδώ: EPSUM_ENG